"Wydaje się, ze powszechnie panuje przekonanie, iż wymiar konstrukcji można jednoznacznie i ostatecznie określić na drodze obliczeń. Jednakże wobec niemożliwości uwzględnienia w nich wszystkich możliwych ewentualności każda, najbardziej nawet wnikliwa, kalkulacja nie może być niczym więcej, jak tylko drogowskazem dla projektanta."
To słowa człowieka, który udowadniał przez wiele lat swojego życia, że prawdziwa twórczość inżynierska nie ogranicza się do ściśle określonych metod obliczeń statycznych, że wybitnie uzdolniona jednostka potrafi, przy zachowaniu panujących przepisów, konstruować budowle ponadprzeciętne.
Robert Maillart był szwajcarskim inżynierem, który zrewolucjonizował ówczesne konstrukcje żelbetowe projektując między innymi nowatorskie trójprzegubowe łuki mostowe oraz awangardowe stropy oparte wprost na słupach, bez wykorzystania popularnych belek i dźwigarów. Ukończone przez niego mosty Salginatobel oraz Schwandbach odznaczały się zupełnie nową estetyką i konstrukcją, która została zaaprobowana przez inżynierów i architektów lat późniejszych. W 1991 r. właśnie Salginatobel Bridge uzyskał zaszczytne miano Historic Civil Engineering Landmarks nadane przez American Society of Civil Engineers.
Robert Maillart urodził się w Bernie w 1872 r. Studiował na Politechnice Federalnej ETHZ w Zurychu. Mimo, że nie interesowały go nigdy akademickie teorie, rozumiał konieczność wyznaczania potrzebnych założeń podczas analizy struktury. Skomplikowane metody obliczania naprężeń i obciążeń bardzo chętnie stosowane w ówczesnych latach wg Maillarta mocno ograniczały wyobraźnie konstruktora-projektanta, gdyż mogły być stosowane jedynie do prostych form. Maillart stawiał na swoją intuicję popartą dobrym wykształceniem i wiedzą. Odszedł on od przekonań swoich kolegów o tym, że wykonanie budowli jest możliwe tylko wtedy, gdy da się przeprowadzić jej dokładną analizę.
Maillart po ukończeniu edukacji wrócił do Berna. Przez okres trzech lat pracował w firmie Pumpin & Herzog. Zrealizował wtedy swój pierwszy projekt mostu z betonu. Przez dwa następne lata zaangażowany był w projekt mostu na łuku trójprzegubowym – Staffach przez rzekę Sil. Kolejny pracodawca z Zurychu – firma Froter & Westermann pozwoliła mu zrealizować szereg konstrukcji, w tym pierwszy na świecie most oparty na skrzynkowym łuku trójprzegubowym w Gryzonii. Trzy podłużne ścianki pełniły funkcje łącznika pomostu i łuku. Zespolenie przez Maillarta tych elementów pozwoliło na przenoszenie przez nie wszystkich obciążeń. Ponieważ łuk przenosił tylko część z nich, mógł być o wiele cieńszy, a przez to tańszy. Dotychczasowe rozwiązanie opierało się na masywnym łuku, zdolnym do przenoszenia naprężeń zginających, na którym opierano najczęściej słupy lub ściany, na których z kolei spoczywał pomost.
W 1902 r. młody inżynier zdecydował się założyć własną firmę - Maillart & CIE. W 1912 r. przeprowadził się z rodziną do industrializującej się Rosji, gdzie brał udział w projektach dużych fabryk i magazynów w Charkowie, Rydze i Petersburgu. Tam Roberta zastały w najbliższych latach dwa nieszczęścia – wojna oraz śmierć żony. Ponadto wojna spowodowała utratę wielu kontraktów, a co za tym idzie pogorszyła się jego sytuacja finansowa. Był zmuszony wrócić z dziećmi do Szwajcarii, gdzie musiał uczynić krok wstecz i zatrudnić się w jednej z korporacji, by wyjść z tarapatów finansowych. W 1920 r. jednak udało mu się ponownie otworzyć biura w Genewie i Lozannie. Kariera stanęła teraz przed nim otworem.
Robert Maillart miał intuicję i geniusz, który wykorzystał do pracy z betonem. Trójprzegubowe łuki i wygięte żebra łączył przekształcając je w zintegrowane struktury w efekcie stanowiące bardzo cienkie konstrukcje żelbetowe. Wymienione we wstępie mosty Salginatobel oraz Schwandbach zostały docenione za ich elegancję i lekkość.
Te projekty wykraczały ponad kanony projektowania, w których obracał się Maillart. Oba obiekty są przykładami możliwości tego inżyniera do uproszczenia projektu w celu umożliwienia maksymalnego wykorzystania materiałów i wyeksponowania piękna struktury.
Poza sukcesami w mostownictwie Maillart znany jest również z jego rewolucyjnej konstrukcji kolumnowej. Swój pierwszy strop grzybkowy wykonał dla magazynu w Zurychu traktując żelbetową podłogę, jako płytę, zamiast wzmacniania jej belkami. Jednym z najbardziej znanych projektów Roberta jest konstrukcja kolumn w zakładzie filtracji wody w Rorschach. Maillart zrezygnował ze standardowych metod w celu stworzenia "bardziej racjonalnej i piękniejszej europejskiej metody budowania". Istotą tych projektów było zmniejszenie momentu zginającego w belkach między kolumnami - utworzone lekkie łuki przenosiły obciążenia z belek stropowych na słupy. Wiele z jego poprzedników próbowało tego dokonać wykorzystując drewno oraz stal, jednak rozwiązanie Maillarta było innowacyjne właśnie dlatego, iż wykorzystał on beton.
Maillart dokładnie znał metody analitycznego projektowania swojej epoki, umiał się nimi posługiwać bardzo biegle jednak największy wpływ miały na niego trzy zasady wpojone podczas studiów przez jego mentora – Wilhelma Rittera. Pierwsza z nich mówiła o tym, by dokonywać prostych obliczeń opartych na krótkiej analizie prowadzących do odpowiednich wniosków. Druga nakazywała przywiązać duża uwagę do procesu budowy a nie tylko do efektu końcowego. Ostatnia rada, której Maillart trzymał się bardzo kurczowo było przeprowadzanie rzetelnych i skrupulatnych testów obciążeniowych gotowej konstrukcji. Należy jednak pamiętać, że w czasach, gdy Maillart i Ritter próbowali wdrażać innowacyjne podejście do projektowania, cała rzesza inżynierów ówcześnie żyjących opierała swoją prace o skomplikowane matematyczne techniki analizy, ograniczające formy i kształty budowanych obiektów. Dzieła Maillarta nie zostały docenione nawet po jego śmierci w 1940 r., niewielu znało jego nazwisko, co więcej to architekci, jako pierwsi obdarzyli go uznaniem za zasługi w rozwoju architektury nowoczesnej. Dopiero wystawa w Museum of Modern Art zwróciła uwagę na rewolucyjne pomysły inżyniera, które zaczynały być coraz częściej realizowane.
Robert Maillart był jednym z kilku inżynierów przez wiele lat narzucających światu nowy styl w dziedzinie architektury i budownictwa, zwłaszcza mostów, którymi się głównie zajmował. W pewnym stopniu był więc twórcą konstrukcji odznaczających się lekkością, prostotą i podkreśleniem ściśle funkcjonalnego kształtu bez żadnych ozdób. Środowisko artystyczne oraz naukowe wiele lat po jego śmierci zdało sobie dopiero sprawę jak wiele straciliśmy przez to, że ten znakomity inżynier był niedoceniony za życia a jego kariera nie rozwinęła się jeszcze bardziej. Jednak i te dzieła, które udało mu się stworzyć zapewniają mu stałe, istotne, miejsce w historii inżynierii.
Katarzyna Duda
